Samen stilstaan – een werkvorm om patronen te doorbreken

Herken je dat: het zijn altijd dezelfde mensen die als eerste antwoord geven. Dit kan in een meeting een patroon worden. Telkens dezelfde deelnemers nemen als eerste het initiatief met het geven van een antwoord op een vraag. Andere deelnemers wachten af of geven geen antwoord. Jij weet dat ieders stem, mening en gevoel ertoe doet. Je wilt dus graag alle deelnemers gelegenheid geven hun input te leveren want dát draagt bij aan verrassende, nieuwe invalshoeken en gedragen resultaten. In deze blog daarvoor een werkvorm, die je zowel aan het begin als tijdens een meeting kunt toepassen.

Interactieve werkvormen zijn er in het algemeen voor om ervoor te zorgen dat op een slimme manier ieders input wordt gebruikt en patronen in groepen doorbroken worden. Zodat er ruimte ontstaat voor nieuwe invalshoeken en ideeën.

De werkvorm ‘samen stilstaan’.

Een manier om een groep te helpen bij het doorbreken van een patroon van leiden en volgen is de werkvorm ‘samen stilstaan’.  Het is een fysieke oefening die ook wordt toegepast in het improvisatietheater. De oefening duurt tussen de vijf en tien minuten. Een compacte, eenvoudige werkvorm die een grote impact kan hebben. Omdat het een werkvorm is waarbij niet wordt gesproken geeft dit een extra dimensie, waardoor de impact ervan groot kan zijn. Ik weet nog toen ik zelf mee deed aan deze werkvorm het me daadwerkelijk inzicht gaf in mijn eigen patroon. Namelijk: dat ik als extroverte de neiging heb initiatief te nemen en dat dus ook deed bij deze werkvorm. Waarmee ik ongewild te veel ruimte in nam en goede ideeën van introverten minder aan bod konden komen door mijn extroverte enthousiasme.

Effecten van de werkvorm

• Bewustwording van het patroon van leiden en volgen.
• Betere focus op elkaar.
• Meer energie.

Werkvorm ‘samen stilstaan’ stap voor stap

1. Zorg dat er ruimte is zodat de hele groep vrij kan bewegen.
2. Leg de deelnemers uit dat je een oefening met ze gaat doen waarin het belangrijk is om aandacht te hebben voor elkaar.
3. Vraag iedereen om zich te verspreiden door de ruimte en in stilte door elkaar te lopen. Doe zelf niet mee, maar geef de instructies.
4. Na een minuutje geef je de volgende instructie: “Ga zo dadelijk samen tegelijk stilstaan zonder dat iemand een teken of signaal geeft. Ik geef ook geen teken.”
5. Als de groep tot stilstand is gekomen geef je na ongeveer 10 seconden de volgende instructie: “Ga zo dadelijk ook weer tegelijk lopen. Zonder dat iemand een teken of signaal geeft. Ook niet non-verbaal. En we blijven stil.”
6. De groep komt weer in beweging. “Blijf dit doen: samen gaan stilstaan en samen weer gaan lopen.”
7. Na verloop van tijd of als je merkt dat er een patroon ontstaat waarin er telkens een of een paar mensen zijn die het initiatief nemen, vraag je het volgende: “Merk je bij jezelf dat je de neiging hebt om telkens het initiatief te nemen of juist afwachtend te zijn, kijk dan eens of je dat los kunt laten. Of je als initiatiefnemer wat meer rust kunt inbouwen en of je als volger wat meer initiatief kunt nemen.”
8. Bespreek de oefening na. “Wat was jouw ervaring?” Vraag door of men een patroon herkent in de groep die aan de oppervlakte komt met deze werkvorm. Om dit mogelijk en veilig te maken kun je vragen naar de individuele ervaringen. Dus: “Esther, wat herken jij van je gedrag in deze groep dat terug komt als we dit doen?” Esther: “ik merk dat ik de neiging heb om eerst te kijken wat Paula doet (haar leidinggevende), en dan pas zelf een stap neem.” “Wat zegt dit over jouw gedrag in de groep?” Etc.
9. Wees je bewust van het feit dat sommige zaken niet benoemd zullen worden bij de nabespreking ervan terwijl ze er wel toe doen. Dit kan bijvoorbeeld komen doordat het benoemen van een patroon te confronterend kan zijn. Dit hangt af van de mate van vertrouwen en veiligheid die er in een groep is.
10. Je kunt deze oefening dus ook niet altijd doen. Daar waar er wantrouwen en onveiligheid is, kan deze werkvorm ertoe bijdragen deze te vergroten in plaats van nabijheid en ruimte te creëren voor de onderlinge groepsleden.

Welke patronen kunnen worden bloot gelegd met deze oefening?

In groepen is vaak een patroon aanwezig van leiden en volgen. Dit kan te maken hebben met de hiërarchische verhoudingen. Annemarie is afwachtend en vult graag aan als leidinggevende Chantal iets heeft gezegd. Of tijdens het projectoverleg is Peter vaak nogal ‘stevig’ in het verwoorden van zijn mening, waardoor onder andere Kees denkt dat zijn enigszins andere mening wellicht niet op prijs wordt gesteld door hem. Een ander patroon waarvan sprake kan zijn is de verhouding extroverte en introverte mensen, waar een eerdere blog ook op in gaat.

Wanneer pas je deze werkvorm toe?

Ik pas deze werkvorm toe bij een groep die ik al wat langer ken. Er is dus vertrouwen tussen mij en de groep en ik weet dat deze werkvorm kan bij die groep. Vooral dat laatste is dus een belangrijk criterium, afhankelijk van de doelstelling die je met de werkvorm hebt. Deze werkvorm is ook goed om te doen wanneer je een rustmoment wilt creëren. Je biedt de deelnemers dan een gelegenheid om even niet met de inhoud bezig te zijn. Bijvoorbeeld als men wat over elkaar heen buitelt met de inhoud, als er niet meer zo goed wordt geluisterd naar elkaar. Deze oefening kan de verbinding, het contact tussen de deelnemers herstellen of versterken: er is meer bewustzijn op elkaar na deze werkvorm. Daarna kan men vaak weer fris met elkaar en de inhoud aan de slag.

In het improvisatietheater is de achterliggende boodschap bewustzijn te creëren op het elkaar geven van ruimte. Voortbouwen op elkaars ideeën is een essentieel principe om improvisatietheater te kunnen laten slagen. Als je te veel leidt, kun je daarmee de ander ruimte ontnemen in zijn of haar kracht te komen en mis je misschien wel de meest prachtige en briljante ingevingen, die je vervolgens je publiek weer ontneemt.

Patronen doorbreken in meetings

Benieuwd naar de vele andere meer manieren waarmee je patronen kunt doorbreken? Volg één van onze trainingen. Bijvoorbeeld de training Interactief Vergaderen Zonder Gedoe. Of de training Werkvormen voor Interactie, die onderdeel uitmaakt van ons driedaags curriculum waarbij je de basisvaardigheden leert voor het interactief werken met groepen. Wij sluiten met onze trainingen aan bij de IAF-comptententies (International Association of Facilitators)

Inspiratiebijeenkomst

Op 17 oktober is er weer een inspiratiebijeenkomst. Dit is een ontmoeting met mensen die ook geïnteresseerd zijn in het interactiever werken met groepen. Op praktische wijze maak je kennis met enkele leuke werkvormen en de onderliggende principes in het interactief werken met groepen. Alle informatie vind je daarover op deze pagina. 

Deel jouw ervaring

Heb je deze vorm toegepast of ken je andere werkvormen die bijdragen aan bewustwording van patronen in groepen? Of ken je een andere werkvorm waarbij niet wordt gesproken? Laat het ons en anderen weten!

Deze blog is geschreven door: Annet Noordik en Yvonne Lemmens samen