Waarom bedacht Edward de Bono de zes denkhoeden?
Grote stappen – snel thuis? Ga dan naar de ‘gratis downloads’ voor een presentatie waarin de hoeden worden toegelicht, met daarbij de mogelijkheden de toelichting op de hoeden uit te printen en uit te knippen, zodat je ze direct kunt toepassen tijdens een overleg of werksessie!
Edward de Bono was een Brits psycholoog, arts en managementauteur. Hij verzorgde colleges aan de universiteiten van Oxford, Cambridge, Londen en Harvard. Voor de BBC maakte hij de televisieserie De Bono’s Thinking Course en voor de Duitse WDR The Greatest Thinkers. De Bono bedacht onder andere de term ‘lateraal denken‘ en het concept van de ‘zes denkhoeden’. Lateraal denken is een manier van probleemoplossing waarbij je bewust buiten de gebruikelijke patronen denkt en creatievere, onconventionele benaderingen gebruikt om vaste denkroutes te doorbreken en het bedenken van betere, alternatieve oplossingen stimuleert.
De denkhoeden van de Bono zijn een effectieve techniek om problemen vanuit meerdere perspectieven te benaderen. Eén van de dingen waar we als mens tegenaan lopen is dat we een probleem steeds vanuit hetzelfde perspectief benaderen en op die manier niet creatief denken. Met de denkhoeden van de Bono is het mogelijk om geforceerd te zorgen voor een benadering van verschillende kanten. Op die manier kunnen we creatief denken door ons te dwingen op een andere manier te denken dan dat we automatisch zouden doen. Zo krijgt de ‘zwartkijker’ een kans, maar ook de optimist. En wordt voorkomen dat een probleem of vraagstuk te eenzijdig wordt benaderd.
In onderstaande video worden de hoeden toegelicht en de wijze waarop je ze kunt toe passen. Je kunt ook verder lezen voor een uitgebreide toelichting en meerdere toepassingen.
Wat houden de ‘Denkhoeden van de Bono’ in?
Volgens de Bono zijn er zes verschillende denkhoeden die ons in staat stellen om lateraal denken mogelijk te maken. Door gebruik te maken van deze techniek tijdens een vergadering, discussie of een werksessie kan iedereen vrijuit nieuwe ideeën opperen en op die manier werken aan ideeën vanuit een breder perspectief op het vraagstuk. De zes verschillende denkhoeden van Bono hebben allemaal een bepaalde kleur en staan voor een aparte manier van denken. Wanneer men een bepaalde hoed op heeft kan men zich zo op een bepaalde invalshoek focussen en daardoor creatief denken, zonder dat het steevast gekozen perspectief de boventoon zal voeren.
Wat zijn de gekleurde hoeden niet?
Het is GEEN persoonlijkheidstypologie: de kleuren zijn slechts een aanduiding om vanuit een bepaalde hoed, door een ‘andere bril’, naar een vraagstuk te kijken. En iedereen kan elke kleur hoed ieder moment opzetten.
Wat zijn de verschillende denkhoeden?
⚪ WIT staat voor de kale feiten en cijfers; de objectieve informatie. Wat weten we feitelijk? En wat nog niet?
🔴 ROOD: het gevoel en de intuïtie; een emotionele benadering. Hoe voel ik me hierbij?
🟡 GEEL: positieve inslag; op zoek naar de voordelen. Waar liggen de kansen?
⚫ ZWART negatief; de advocaat van de duivel. Wat zijn de belemmeringen en risico’s?
🟢 GROEN: creatieve benadering; alternatieven en associaties bedenken. Hoe kan het ook anders?
🔵 BLAUW: beschouwend; het controleren van het proces (meta-rol). Waar staan we nu en wat wordt de volgende stap?
Wat is de meerwaarde van het werken met deze zes hoeden?
Het helpt de groep focussen: door iedere keer vanuit een bepaald perspectief met elkaar als (sub-)groep te kijken draagt dit bij een betere focus. Het draagt bij aan meer creativiteit: Andere gezichtspunten en invalshoeken komen aan bod. Elkaar beter begrijpen: de één zal een voorkeur hebben voor de gevoelskant, de ander voor de cijfermatige. Alle perspectieven komen aan bod waardoor je je beter kan verplaatsen in de denkwijze van anderen.
Hoe kun je de denkhoeden van de Bono toepassen?
De denkhoeden van de Bono zijn toe te passen door jezelf ‘verschillende hoeden op te zetten’ om je zo te dwingen om een probleem op verschillende manieren te benaderen. Dit kan tijdens een overleg, een werksessie, een lessons learned sessie of evaluatie. Hierdoor ontstaat een zeer compleet beeld van het probleem dat op tafel ligt. Aan de hand van de structuur die je op deze manier aanbrengt in het denkproces zal het makkelijker zijn om creatieve/andere oplossingen te verzinnen voor een probleem. De denkhoeden van de Bono kunnen er op die manier voor zorgen dat er een goede en wellicht andere dan de meest voor de hand liggende oplossing op tafel komt. Dus eerst bekijk je het vraagstuk met de rode hoed op, dan met de groene, etc.
- Tijdens een brainstormsessie zijn de denkhoeden van de Bono te gebruiken door ze te laten rouleren en er op die manier voor te zorgen dat er veel verschillende perspectieven aan bod komen. Laat een individu of subgroepje met aanvullende ideeën komen met de rode hoed, een ander groepje vanuit het perspectief van de groene hoed, etc.
-
Rouleren subgroepjes (van 3-5 personen) langs verschillende flip-overs die aan de muur hangen (of op tafels liggen), verspreid over de ruimte, met op iedere flip-over een vraag. Door de combinatie van het carrousel met de Bono stimuleer je gestructureerd en afwisselend denken. Je kunt ieder subgroepje een kleur mee geven: de ene subgroep kijkt steeds vanuit de zwarte hoed naar het vraagstuk, de andere subgroep brengt ideeën in met de rode hoed op, etc. Je kunt op iedere flip-over een tabel tekenen met alle 6 de kleuren die worden gevuld met ideeën of suggesties door de subgroepen.
-
Tijdens brainwriting kan ook goed gewerkt worden met de hoeden van de Bono. Brainwriting is een carrousel, maar dan op A4-vellen. Dit kan handig zijn als de zaal beperkt ruimte biedt, of omdat de groep klein is. Er zijn bijvoorbeeld 6 deelnemers en 3 vraagstukken: dus 3 A4tjes. Je zou op ieder A4tje de 6 kleuren kunnen toevoegen. Noteer de vragen per kleur op het A4-vel. Dus bijvoorbeeld: Geel: wat gaat er goed? Wat moeten we vasthouden? Je laat mensen in duo’s in een bepaalde kleur denken en rouleert de A4-tjes.
-
Plenair kan met een groep het vraagstuk vanuit de verschillende perspectieven aan de hand van de 6 hoeden worden bekeken. Denk per ronde in één kleur hoed.
-
Online kan er in Miro of Mural een bord worden klaar gezet met daarop de verschillende denkkleuren. Elke hoed heeft een aparte ‘ruimte’ waarop deelnemers hun ideeën noteren.
Aandachtspunten tijdens het gebruik van de hoeden
- Leg eerst alle hoeden goed uit.
- Laat deelnemers met één hoed tegelijk denken. Dus eerst allemaal met de groene hoed op. Ze door elkaar gebruiken werkt contra-productief.
- Wissel dan van hoed en kijk opnieuw vanuit dit perspectief naar het vraagstuk.
- Het kan tot meer diepgang zorgen als deelnemers eerst individueel komen tot ideeën vanuit een bepaalde hoed. Om te voorkomen dat plenair een bepaalde richting wordt ingeslagen, en andere invalshoeken hiermee over het hoofd worden gezien.
- Je kunt een tijdslimiet inzetten per hoed: 10 minuten per hoed bijvoorbeeld.
- Laat deelnemers zelf een hoed kiezen of deel ze uit door mensen juist die hoed te geven die wat verder af ligt van de natuurlijke neiging.
- Of wijs mensen een niet-voor-de-hand-liggende denkhoed toe. Zo wordt je getraind in het anders leren kijken en het probleem breder te leren zien.
- Je kunt tijdens een overleg beginnen met iemand de blauwe hoed toe te wijzen, die de structuur en tijd bewaakt. De blauwe hoed kan ook samenvatten en mensen een beurt geven.
Voorbeeld van een projectevaluatie met de denkhoeden van de Bono
Hieronder de kernvragen vragen die je per hoed kunt stellen in het kader van een bijeenkomst waarbij je een project evalueert bijvoorbeeld. Doe het in de volgorde waarin de hoeden nu staan in onderstaande tabel. Dit zorgt ervoor dat alle perspectieven belicht worden.
Met een kleine groep (tot 6 mensen) verzamel je steeds alle perspectieven vanuit 1 kleur hoed Bij een grote groep geef je de subgroepen ieder een kleur. Degene met de blauwe hoed bewaakt het proces: de tijd, zorgt ervoor dat iedereen aan het woord komt en vat samen.
Kernvragen per hoed voor een projectevaluatie
⚪ Witte hoed Feiten & data
Wat zijn de harde feiten en cijfers over dit project? Welke data ondersteunen onze bevindingen?
🔴 Rode hoed Emotie & gevoel
Hoe voelde het team zich tijdens het project? Welke frustraties of successen speelden een rol?
⚫ Zwarte hoed Risico’s & problemen
Wat ging er mis? Welke valkuilen hebben we ervaren? Wat moeten we in de toekomst vermijden?
🟡 Gele hoed Positief & waardevol
Wat ging er goed? Wat werkte beter dan verwacht? Wat moeten we behouden?
🟢 Groene hoed Creativiteit & verbetering
Hoe kunnen we het in de toekomst anders aanpakken? Welke nieuwe ideeën kunnen we meenemen?
🔵 Blauwe hoed Proces & structuur
Hoe structureren we deze inzichten? Wat zijn onze belangrijkste lessen en vervolgstappen?
Als er met subgroepen is gewerkt, presenteert iedere subgroep eerst de inzichten.
Nadat alle perspectieven verzameld zijn, kan er gekeken worden of er perspectieven samengevoegd kunnen worden of dat combinaties leiden tot nieuwe ideeën of inzichten.
De blauwe hoed wordt gebruikt om de belangrijkste lessen samen te vatten.
Tenslotte nog enkele tips
- Werk visueel, met verschillende gekleurde grote post-its, in de kleuren van de hoeden.
- Beperk de discussie per hoed tot een max. van 10-15 min per kleur, dit houdt de vaart erin. En zorg voor balans, zodat alle hoeden even veel aan het woord.
Direct zelf praktisch aan de slag met de denkhoeden van de Bono?
Ik heb een presentatie die je kunt gebruiken tijdens overleggen en werksessies waarin de hoeden staan toegelicht. En de mogelijkheid de hoeden met een korte toelichting uit te printen en op die manier direct praktisch te kunnen toepassen. Deze presentatie met daarin een toelichting van de hoeden staan op de pagina ‘gratis downloads‘.
Meer werkvormen leren die zo direct toepasbaar zijn?
Kijk voor alle informatie en de mogelijkheid om je in te schrijven voor de training op deze pagina.
Open training, online training in-company
Wij zijn experts in o.a. het ontwerpen en begeleiden van interactieve bijeenkomsten. En leiden mensen hierin al tientallen jaren op. We zijn een klein bureau dat graag maatwerk levert. We werken alleen met senior trainers met bergen praktijkervaring. Onze trainingen staan garant voor praktisch en compact. Via het contactformulier. kun je ons jouw interesse laten weten en kijken we wat het beste aansluit. Er is veel mogelijk!
Speak Your Mind